Translation and Transliteration: Keni Pla’spl (Kenny Prosper)

Wla pipanimkip i’saqmawip aqq sma’knisuip Ta’puowey Meski’kewey Matntimk, Sa’n Pask, A’kisto’q 24,1992ek wikuaq Potlotek. Tlu’ti Se’pl pipanimapn panuijkatkek ta’n weji pqujiaqip pe’spa’l Meritai’mk, poqji lukwatkis Dr. Colin Howell, Professor of History, Saint Mary’s University, Jipuktuk, No’pa Sko’jia. Wla kisi panuijkatasik wiaqi wikasiksip Dr. Howell wtui’katiknk, “Northern Sandlots: A Social History of Maritime Baseball” ewi’kmi’tis Fernwood Press 1995ek. Ta’n tli klo’tasitew aqq ktik koqoey kisi mawa’toq Dr. Se’pl na weja’toqip apoqnmasuti “Mi’kmaw Native Friendship Centre, Jipuktuk, No’pa Sko’jia aqq suliewey wejiaqsip “Department of Canadian Heritage, Aboriginal Languages Initiative Program (2018-2021).

Ta’n wen aknutkis: Pask, Sa’n, Mi’kmawey Pe’spa’l Aknutmuatek Tlu’ti Se’plal, Ph. D. A’kist 24,1992ek. Tlu’ti Se’plewey Mawa’tasik, DTSARCHIVE-004, Mi’kmaw Native Friendship Centre Archives

Keywords: Centralization; World War II/service; liquor/home brew; resistance; baseball; softball; hockey; sports equipment; one-armed Ben Johnson; dancing; Ko’jua; music, fiddle, guitar; Stradivarius; racism; wood cutting

NOTE: The following is Keni Pla’spl (Kenny Prosper’s) best effort to translate the keywords from the English transcription into Mi’kmaw.

We don’t have a word for centralization. It is an English word most commonly used. We would just say ‘elo’lupnik L’nu’k Eskissoqnik’ – “Natives were taken (moved) to Eskasoni.” World War 2 we would just say, ‘matn’timk’ (war).  We don’t differentiate between softball and hard ball so you can just use the English word. We just say “to play ball” – ‘tu’a’timk’; they are playing ball – ‘tu’a’tijik’, etc.; sports equipment – We don’t have a word for sport so you would have to specify what sport or use the English word. One-armed Ben Johnson – ‘newtiptinate’w Na’jm (nickname of Ben Johnson, he was born 1913 and died in 1940); dancing is amalkamk; music is amalta’q; play music with an instrument is pipukwemk; fiddle is apia’ji’jk; getting firewood is puksuke’kemk; We don’t have a word for racism. You would have to explain it or use the English word. The closest would be ‘penoqite’tmk’ – “I have low regard for him/her; I despise him; I consider the person vulgar.” Another word would be nisite’lmk – “I have a low opinion of that person.”

JB   Wesku’tk ta’n tujiw samqowaqan mu asite’tasinukip wutanl 1940’sek aq centralizationikek.

TS   Waltes elt mu asite’tasinuksip ketl?                                                                                              

JB   E’e. Ta’n tujiw kina’masianek lien matntimk na kekkunmekip pikwelk koquey. Ta’n tujiw maja’sianek wa’qij koquey eskwiaqip mita ki’s pikwelkik eliwksultipnik Eskissoqnik. Sa’q i’tua’tipnik te’s ekntie’wimk. We’kaw newtiptinate’w Pen Ja’nsn telui’tup. Nekm elekepn tua’qn. Aqq kelu’lk tela’tekep. Wesua’lup tami se’k naji tu’an kulaman nmitutaq mimajuinu’k kisi tu’atew na wen tlia newtiptinaj. Ta’n tujiw eltaie’k ta’n sma’knisk etl kina’masulti’tij msit koquey na’qa’sikip. Mu tu’a’timmittip, mu akie’ma’timmittip, lpa mu koquey. Puski akkie’matiekip. Katu ta’n tujiw apaji pkisinnanek na kaqi naqa’siksiksipnek. Mawo’likipnik nutqwo’ltijik ta’n me eymu’tipnik aqq mu tallukutikipnik. Ni’n kisa’likipnik app poqji tu’a’tinew. Na kelu’lk tela’taqitiekip al tu’a’tiekip msit tami.

TS   Kaqiaqek World war 2?

JS    Kaqiaqek World war 2. Mi’soqo ji’nmuk eliwksulti’titek Eskissoqnik. Na weji e’nikkittipnik tu’owinu’k. Mu tepiekipnik nutqwo’ltijik ji’nmuk tu’a’tinen. Na kaqiaqip app tu’a’timk.

TS   Tale’kek net?

JB   Etuk 1950’s ek. Na’tami 52 ek kisna 53 ek. Na klapis nutqwo’ltijik kisikwitipnik aq ni’n akki ap poqtamka’tuap. Tu’ayap ta’n telipkitawsi. We’kaw kina’masianek mattntimk lien. Tu’ayap ta’n te’s kisi pkwatu.  Eltayekip Sitni tuo’mkittipnik ktikik L’nu’k. Na ki’s app naqa’sikip mita nutqwo’ltijik mu ketu tua’tikipnik. Ketu samqutipnik. Samqowaqan mesnukwi’tip.

TS   Nike 60’s.

JB   E’e 60’s. Samqowaqan tela’lukwi’tip aq mu na nuku ketu tua’tikpnik. We’kaw kiskuk mu akkie’ma’ti’k. Nutqwo’ltijik mijua’ji’jk nike tua’tijik akki. Tapusijik nkwisk nike al tua’jik msit tami. Nuji’jk tapusijik tua’jik We’koqma’q aqq se’k. Aqq wla tapusijik lpatu’ji’jk, nuji’jk, kitk se’k etl tu’a’jik.  Al tu’ajik msit tami ta’n tujiw poqji tu’a’ timk.

TS   Naspi’sipnikk mawtu’atijik? Tal kisi pquji alje’ma’tisnik tett?

JB   Alje’ma’timk, mu kejitu ta’n tett wejiaqip. Sa’qewe’k ki’s i’tua’tipnik. Mu asma tewji aji kisiku’k. Nujjaq Jimi Pasko’q, Tuma Ja’nsn, Lisa’l Ja’nsn, Sa’n Patist, Mattio Lui, Pasamay Ja’nsn, Lisa’l Nepn. Pikwelkipnik na, awanta’si.

TS   Ja’n Pa’l?

JB   Ja’n Pa’l, mu telte’tmaq tu’aq. Wejinu’kwalsit tu’an.

TS   Teluep nekm mu tewji nta’tuaq.

JB   Mu nata tuaqip na mu kisiwsua’tuk. Saimn Clemo’o’q tuapnaq.

TS   Nuel Ma’sl?

JB   Nuel Ma’sl tuap. Tuma Ja’nsn, Pen Ja’ns. Na tapusipnik Pen Ja’nsnaq, Pen Nuel Ja’nsn. Tapusipnik Pen Ja’nsnaq. Newtiptinate’w Pen Ja’nsn. Tujiw ktik Pen Nuel Ja’nsn mita wujjl Nuel Ja’nsnal. Na weji pqujiaqip aq wel-tua’tipnik aq wel-pmiaqip msit koquey. Tu’a’tiekip… Jijuaqa na mu kisi l’ta’wek tami. Ika’q ekntie’wimk, eksitpu’k Ekntie’wimk weja’tekemk 10 ajiej, je mu kisi l’ta’wek alasutmo’kuomk. Poqji tua’tieki mi’soqo aluamkwiaq. Aq newte’jk ta’n eymekip, tu’a’tittaq ke’sk L’nu’k amalka’tijik aqq na koquey. Mimajuinu’k wejita’pnik ta’n telki’k Richmond county, aq we’kaw eykik wejita’pnik Kle’s Pe.

TS   Jukwita’taq tett?

JB   E’e.  Aq eykik wejita’pnik Reserve Minesek, i’tuo’mkittipnik Reserve Minesekewaq.

TS   Amalkaltimkiss?

JB   E’e, ji’kmetesultipnik.

TS   Net newtitpa’q papuanultioq?

JB   Mu asma newtitpa’q. Mi’soqo pasik piskiaq, mita mu wasoqenuk klapis? Mu powerinukip. Power ika’qip me pekije’kek. Jiptuk amalka’tikekpn newtitpa’q powermultieksipn.

TS   Ji’kmetesultioq mu kojua?

JB   Ji’kmetesultiek. Mu kojua. Kaqiaqip ki’s kojua katu poqji apaja’sik nike.

TS   Tale’k nike wesku’tmn?

JB   Etuk 30’s ek. Katu kaqiaqek nike.  Kojua’ek kaqiaqek. Katu Eskissoqnik poqjiaqip ap. Mu wen tett koquey poqji ikana’tuk. Ksatmukk nmi’k poqji maliaptmi’tij.

TS   Amalka’sip ki’l kojua?

J.B. Wejinu’kwalsiap. Naqmasiaq na. Ta’n tujiw ki’s nemi’tu’n… Ankamkipnik weja’tekemk l’pa’tujuianek. Se’tanewimk kaqi’sk etekip tujiw klapis kaqiaqip. Mu kejitu ta’n koquey wjit. Etuk jel pa’tlia’sk.

TS   Wilfred telte’tkip siawa’siksip mi’soqo poqjiaqek mattntimk, katu ki’l teluen me aji sa’q naqa’siksip.

JB   Etuk jel, ke’sk mna’q mattntimkek. Wilfredo’q na espi nitapo’q.

TS   Tettpeyoqaq?

JB   Moqo, ni’n aji kisikui. I’kinu’tmaqip guitara’tekemk. I’pkisinkip te’siwla’kw, aqq kekinu’tmaqip guitara’tekemk. Tujiw apia’ji’jk kinu’tmasip Eskissoqnik eliwksitek. Pipukwetuap elt ni’n apia’ji’jk katu punajo’tmap.

TS   Koquey wjit?

JB   Kelu’lkipnej apia’ji’kmek. Wettelmapnek kekkinu’tmasianek lien mattntimk. Ji’nm iknmuip aq telimip, “mu nata pipukwetu.” Iloqaptmap aqq teluisikip Stradivarius.” Mu taluewap. Elma’tuap. Kaqi’sk pipukwetuap. Jijuaqa, ika’tuap ntupunk aqq ji’nm pekisinkip welaqapit aqq alteskuapn e’pite’sl aqq kitk wenaqiatmi’tip ntupun aqq kaqi pasteskmi’tipnek. Na tel kaqiaqek apia’ji’jkek wjit ni’n. Na ji’nm ta’n iknmuip mu kejitukip. Ne’wt ankaptmanek na kejituap. Saimn Klemo’o’q pualipnaq ntui’skman. Iknmuaqpn kjijutuasn na tlitpiatew. Mita kesalkaq Saimno’q. Saimno’q na elt espi nitaptiekaq mita ala’tiekip al pipukweyek… Nekm pipukwatkip apia’ji’jk amalkaltimkl tujiw ni’n guitara’tekowk.

TS   Alje’ma’sip elt ki’l?

JB   E’e, jijuaqa.

TS   Saimo’q na Li wujja?

JB   E’e, welmitoqi’k na mimajuinu’kik.  Li na welmitoq ji’nm aqq wujja elt welmitulita. Mu kejituaql na’sik wjiknaml. Mu kejitu, etuk jel kesispa’laji tapatatk. Mattio. Mita te’s weja’sit newte’jit tapatat malike’wiktuk ta’n suklikat.

TS   Ta’n poqji tu’asip, 20’s ek kisna 30’s ek?

JB   Tu’ayap 30’s ek mita me asam nutqweyap ta’n tujiw….

TS   Kutey nike ta’puewe’k tu’atijik tekweyasipnik.

JB   E’e, i’majiwksiap.

TS   Tawijeyu’sip poqji tu’anek?

JB   Etuk na’tami 12 kisna 13. Kisita’siap kisi tu’an. Katu ap pekisitu’tip na mntuey sa’ptpa’l, aq kaqi o’platu’tip msit koquey.

TS   Kaqiaqek net matntimk, ketl?

JB   E’e, pekisitu’tip na’tami 10-15 te’sipunqikek.

TS   Wen net tela’toqsip? Tal kis tla’siksip?

JB   Msit wen. Weji pqujiaqip Malpeltu L’nue’kati.

TS   Etlewistuekip Plansue Tuse.

JB   Nenat Plansue Tuse? Natawekepn tu’a’qn. Aqq nata akkie’map. Wel nenaq.

TS   Aqq Re’mn Klesmis.

JB   Re’mn na mu akkie’maqip. Tu’ap . Toqo nata tu’ap.

TS   Nutmayap koquey wjit Plansue.

JB   Natawekepn tu’aqn. Mawi ntaweketl tu’aqn wen nemi’k. L’nu katua.

TS   Ki’s pekisinkis tett naji tu’at pe’spa’l kisna pasik tu’asip sa’ptpa’l Malpeltu?

JB   Tu’a’tiekip sa’ptpa’l Malpeltu ta’pu na’tami. Mu kiso’tmu sa’ptpa’l. Metue’k ta’n tujiw tu’an pe’spa’l tujiw jijuaqa tu’an ap sa’ptipa’l, lpa na kitk pilue’l. Mu na teli nqamasianuk, sa’ptipa’l ta’n tujiw poqjiaqek. Katu kaqi kisa’tu’n, na pemi nqamasiaq. Katu pe’sipa’l na kelu’lk tu’amk. Mawi klu’lk aq kesikawiaq.

TS   Mu piljaqana’musip wen pasikta’n eleketl tu’aqan, aq ta’n mesnatl tu’aqan aqq amskwesewey pe’s ta’n eyk ketl?

JB   Msit wen piljaqanimip.

TS   We’kaw 1930’s ek?

JB   We’kaw 1930’s ek. Ji’s, ma kisi msnawt tu’aqan.

TS   Mita 1920’s ek nutmayap pasik nuji msnawet aqq amskwesewey pe’s eyk ji’nm piljaqanmipnik.

JB   Sa’ptipa’l oqo pasik.

TS   Pe’sipa’l tu’atimkis tett.

JB   Na’msit kejitu suel msit piljaqank e’wa’tipni. Ta’n tujiw poqji tu’ayanek na ki’s e’wa’tipni piljaqank.

TS   Ktikik mimajuinu’k teluepnik mu tepi sulieweyinuksip pkwateluanew piljaqank.

JB   Mu telte’tmu nekmewey mita pay so’sl aqq ktik koquey etekip.  Pekwatelmik rink, pekwatelujik piljaqank, aqq tu’aqank, aqq pe’sl aqq msit koquey wjit pe’sipa’l. Katu akki na mawi mtue’k mita pkwatelmn msit koquey nuta’n na mko’titew. Metue’k na tu’amk akki. Amujpa melknan. Aqq amujpa kaqi tepesk ta’n koquey naskitisk tu’an. Mu tetpaqamu’nuk ku’kunmu’n, na ma tami ika’wun. Na wjit etuk pikwelkik nutqwo’ltijik puna’tu’tip. Mu tepawtukuti’tikip. Mu elukuti’k. Katu ni’n melki lukweyap nipuktuk.

TS   Wjit suliewey? Wjit mimajuaqan?

JB   E’e. Pekwatuap suliewey wjit…..? piljaqan kisna me na’tukewey. Tu’aqan kisna na’tukewey.

TS   Netui’sketu’sipn sasqe’l, net tellukwe’sip?

JB   Ela’kittuapn sasqe’l. Netui’sketuapn. Palpu’t, palp……..?

TS   Ki’s elukewsip Pa’tlia’s Sankne’? Tley Kepek.

JB   Moqo

TS   Kejitu’n ta’n wen weskumk?

JB   Nenaq. Tleyawip Kepek aqq etl te’kep So’ljurs Ko’p na’tami. Aqq i’ku’kunkpn meski’kl Trakl aqq pekisitoqipn wa’ju’aqal na trakl aqq wajua’tu’tip na quspem. Aqq na quspem kiskuk, ma kisi kate’katmu’n.  Lampo’q kutey nike msaqtaqt…. Nenaqik na Sankneyaq. Welmitu’tijik mimajuinu’k. Kelu’sultijik alasutmewinu’k. Wesku’tmik L’nueyey wi’kupaltimk aqq telo’tkp metuatpat. We’kaw 15 te’sipunqikek, elieyanek Jipuktuk. Na tujiw saqmawiap. Weskunmap wasoqitestaqaney, eykl kelu’lkul, aqq L’nu’k Valley tle’k kiwto’qa’lukutipnik toqo ni’n ketu wasoqitestekeyap. Na ji’nm telimip moqo. Ta’n wen ta’n ikana’toqip… Telimkip “Koquey wjit? Teluep “Asami sape’wik.” Kimu’tuk kisna sape’wik?” Teluep “kitk.” Teluep “Kitk.” Telimkip, “koquey wjit?” Telueyap ni’n, mpimn sapo’nuk kisna ktiki sapo’nuk, ma wen nmu’luk app. Aqq na teli kaqi mpu’tijik.

TS   Mikwite’tmn ta’n wen telimsipnik net?

JB   Na’tuen Mulis ji’nm. Mulis. Mu kejitu Tuma kisna Sa’ke’j. Telte’tm Sa’ke’j Mulis.

TS   Pie’l Kuku eykis? Telimuksiap mawi nta tesink. Teluejik pemto’ket ta’n tujiw amalkaj.

JB   Mu kejitu, mntu pikwelkipnik mimajuinu’k na’te’l. Ki’s nemi’kik amalkewinu’k pemto’kitijik(pemaqsultijik?)

TS   Taluen net?

JB   Kutey nemi’kik pemaqsultijik musikiskituk. We’kaw tett tela’sikip.

TS   Wesku’tmn L’nu’tesultimk?

JB   E’e

TS   Net teluen nemi’sipnik ta’n ki’l teli pkitawsin, kutey Sante Mawio’mi?”

JB   Sante Mawio’mi na mu amalkatasinukip koquey aqq mu neya’tasinukup koquey ……? Ktikik na, Sante Mawio’mi mu nekmowey tela’tukup.

TS   Taluen net mawita’jik weskumj? Pasik mawi wlteskatultisnik?

JB   Mimajuinu’k pasik mawita’pnik.

TS   Wjit papuaqan, net teluen.

JB   E’e. Pasik mawita’jik aqq ta’n pemi aji mawita’tij na pemi aji ktu jukwita’taq.

TS   Ji’nmuk aqq e’pijik?

JB   Ji’nmuk aqq e’pijik. Eykik e’pijik, aqq eykik ji’nmuk ta’n kisi tla’tulukutipnik. Kekkunkitipnik na’tatesultijik wla tepow, ji’kmetesultijik. Kelu’lk amalkewaqan, na telui’tmi’tij nike.

TS   Skwe’r ta’nsl?

JB   Skwe’r ta’nsl, e’e. Round and skwe’r ta’nsl. Katu nutqwo’ltijik ji’nmuk, newtumqwantijik aqq mntua’kik wenaqte’mi’tij aqq matnaqatijik, aqq msit koquey naqa’sik. Nutqwo’ltijik na tewiste’mi’tij kowey aqq mu kejitu’tik ta’n tellukuti’tij ta’n tujiw newtumqwanti’tij kisna melkiknaq na’tukowey wesua’tu’tij.

TS   Kejitu’sip ta’n ki’l tela’teken ta’n tujiw pie’re’manek? Tali istue’k?

JB   Piluamu’k eta samqewaqan nike. Piwj nama ktika’luluk. Tel samqwan kutey pitewey. Elien ap ktik wenji’kuo’m, na iknmuksin ap kapsiji’jiktuk nekmowey. Katu wla kaplnu’lewey samqowaqan, wji ktikietisk. Na wla ktik na ma ktika’luluk.

TS   Na nuku, ap sku’tmnej pe’sipa’l.

JB   Mu kejitu ta’n koquey wjit pe’sipa’lek kaqiaqek. Telte’tm tela’tekek sa’ptipa’lek. Katu ni’n ajite’tmuk pe’sipa’l aq katu sa’ptipa’l.  I’tlui’tmekip, kaqi’sipunqikek “E’pituey milita’mk.”

TS    Ani Ti’na (Ma’sl) elt telui’tikip. Nekm teluep telui’tasiksip e’pituey tu’atimk aqq ji’nmuey tua’timk na pe’sipa’l.

JB    Mu kesatmuap mi’soqo kejikawike’l. Poqji…. Ankamkipnik ji’nmuk tua’tijik. Katu mu tewji ksikawianuk.

TS   Net nekmowey mu net kaqianukek mattntimk? Sa’ptipa’l.

JB   E’e. Moqo, mawo’likipnik mawi tua’tijik kaqiaqek mattntimk.

TS   Pe’sipa’le’ma’tijik mawo’lisipnik. Tujiw nekmowey kaqiaqsip ta’n tujiw mimajuinu’k eliwskulti’titek Eskissoqnik(newte mawo’lutek mimajuinu’k) 50’s ek?

JB   E’e. Ji’nmuk eliwksultipnik Eskissoqnik aqq kaqi o’pla’tu’tip tel-tua’timk. Mu tua’timmittip.

TS    Me wen 20’s ek, 30’s ek, kisna 40’s ek ta’n tu’omuksioqip naji tu’omasni me aji espo’ltijik tu’owinu’k Aklasie’wiktuk?

JB   Newte’jit pasik. Pasamai Ja’nsn.

TS   Professional ti’m tu’as kisna pasik eksipijnewis tu’atek?

JB   Eksipijnewip pasik.

TS   Apankitus katu net tellukwet?

JB   Telte’tm apankitup mita ala’sip msit tami No’pa Sko’jia. Eykipnik tu’owinu’k tle’k Kle’s Pe, telui’tujik “Dominion Elks.” Aq wesua’lup mita msit wen ketu nimiapn newtiptinalitl tu’owinu’l.

TS   Wjit net pasik Eksipijn Ke’m?

JB   Eksipijn  Ke’m pasik.

TS   Net mu siawianuksip?

JB   Moqo, tu’ap newti nipk.

TS   Wjit Dominion Elks?

JB   E’e.

TS   Tale’kek net?

JB   Ji’s, awanta’si. Metue’k kis tluen ta’n tujiw mita mu ewikasiknuk kamputeriktuk ta’n teliaqip wla wutan.

TS   Tu’omsipnik Aklasie’wk kisna ta’n mu L’nu’k?

JB   E’e, tu’ayap sa’ptipa’l wjit Aklasie’wk. Aqq ma’w akki.

TS   Maskite’taqatisnik? Mu lukwaqana’luluksipnik ?

JB   Moqo. Mu eyknukup maskite’tasultimk. Ne’wt pasik ta’n tujiw etl tu’atie’k French Cove. Newte’jit maskite’tekep aqq kaqi’similui’tuapni L’nu’k. Ketkiep, na. Tujiw newte’jit ji’nm wejiep Truro, toqo L’nu meskilk, lukwaqana’lup. Wenaqa’sip aq eliep aq telimapni, “Koquey menu’likwekeyoq?” Telui’ta’tipn L’nu aq piluey kowey…Paqtneta’pn aq suel sikta’pn. Paqtneta’pn ekel. Mesqneta’pn. Aqq telimapni ktiki, “Me wen app, klusij nike.” Katu kiskuk, maskite’lsuti pikwelk Sim Pie’lk. Kisi tlewistu’toqsip, kisi wla’muetisk, kitapitaq, katu ta’n tujiw kawaskipukua’sin, na mu siawi kitapi’kw. Aklasie’wi’skwe’j elukowit. Newte’jk na’kwek telimkip aq mu welsituikip. Telueyap, mntui pikwelkik maskite’taqatijik Sim Pie’lk, mu nestmu ta’n koquey wjit. Koquey wjit? Mawikiti’k. Mawi malsano’ko’mkewulti’k. Mawi alame’skowulti’k. Lutqutaqane’katik mawi l’taykw.” Lpa mu taluekip. Katu kijka pilu’qamiksit nike. Metue’k na. Na’tami newtiska’q kisna newtiska’q jel na’n te’sipunqikek, me me’ka’sikip maskite’lsuti. Maskite’lsuti pikwelkip wla tepow. Maskite’lma’tiji L’nu’k. Kutey nike mntu, tewji maskite’tma’tiji.

TS   Mu na’sik nutqweynek? Mu tele’nuksip net ta’n tujiw nutqweynek?

JB   Moqo, mita nutqweyanek, kisi lieyap French Cove aqq akkie’mayap. Aqq jijuaqa siawi ktukniap na’tami na’te’l.

TS   Toqo mu L’nuiktuk?

JB   Moqo L’nuiktuk. Jijuaqa mittukwalates. Mu wen talimikip. Newtiska’q kisna newtiska’q jel na’n te’sipunqik na poqji maskite’taqatijik. Mu kejiaqik wiskua’tinew, etuk jel wiskua’tijik wenji’ko’ml mesnimekl aqq piluey kowey.

TS   Net teluen etlite’lmuksioq weji mimajultinew kaplnu’lewiktuk?

JB   E’e. Je ne’wt ji’nm telimip na. Telimip, talte’tmn? Kilew weji mimajultioq ta’n weja’tuoq kaplnu’lewiktuk,” teluep. “Toqo ninen tax apankitmek.” Telimkip apankitmn tax wjit kmaqamikem? Teluep, “E’e, apankitm tax wjit nmaqamikem.” Telueyap ni’n, “Mu apankitmu’n tax wjit kmaqamikem,” Telimkip, “apankitmn na wjit teli e’wumn.” Telueyap, “nmaqamikeminen na ninen. Na wjit apankitmn.” Mu kis taluekip. Wekaykip na wjit ji’nml temsikl pa’skitl. Temsikl pa’skitl aqq eltoql pa’skitl aqq pipanimip ta’n wenl net aqq telimkip aqq knekk wenaqiep tewji wkwaykip aqq winapukuep… ketu ne’papn pasik msnaj. Na wesua’tuapn tmi’knatkwl nmaqtam wtayjl, kesnukwap mita, aqq telimip kisi so’qa’tuitisk. Telueyap, wjinu’kwalsites, mita _________? So’qa’tuapn aqq maw tumk pipanimip “Wen eltoql pa’skitl Potlotek?” Telueyap Sa’ke’j Plna’l.” Oqiteyji’j, knekk wenaqiep aq winapukuep. Kikjuk na nipialasutmamk aqq pikwelkipnik Wenujk tepow aqq telimkip mu wesua’tuaq ni’n mi’jan wjit ta’n pasik wen. Kowey wjit wsua’tuates wkwayutim nekm? Telimkip, “Ketu pkwatelmn net apjun?” Telimkip, “Ktu pkwatelmn na apju’nl, iknmlikowi suliewey asma nike.” Aqq iknmuip suliewey. Aqq telimkip, “Apankitmn net tax wjit net maqamikew?” Teluep, E’e apankitm. Te’sipunqik apankitm.” Telimkip, “Nmaqamikeminen na ninen. Apankitmn na ta’n teli e’wumn nmaqamikeminen. Mu kis taluekaq ap. Mita ni’n kis na’tali sku’muey te’s ta’n tujiw pipanimuksi. Kisi apaji klulkik na. Wejinu’kwalsi katua. Mu na pikweli nsitmu  Aklasie’wiktuk.

TS   Kisi aknutmuikk wjit alta’tite’wk tu’atijik pe’sipa’l?

JB   Altayekitip truckiktuk, te’s ekntie’wimk. Meski’kl truckl. E’plew msiki’kl  truckl. Tepitayek. Eltayek Port Hawkesbury aqq eltayek Tui’knek naji tu’a’tiek.

TS   Wenik tuomoqsipnik. Mikwite’tmjik ta’n teluisultijik tu’atioqipnik?

JB   Moqo, awsami nutqweyap. Aqq elteyekip Sitni, tu’a’tiekipnik Sitniewaq. Mu kejiaqik ta’n wenkik tu’atiekipnik mita pasik l’pa’tujuiap. Ta’n tujiw koquey kaqiaqek, na ajita’mk, suel msit koquey kaqiaqip, ey?

TS   Majjo’lutek wenik?

JB   E’e majjo’lutek wenik

TS   Tu’asip 30’s ek aqq 40’s ek mi’soqo elienek sma’knisk etl kina’masulti’tij?

JB   E’e.

TS   Ki’l poqji tu’asip 30’s ek ki’s tu’asnik Mattio Lui aqq Pasamay Ja’nsnaq sa’q.

JB   E’e.

TS   Tu’asnik ta’n tujiw ki’l tu’anek?

JB   E’e, toqi tu’a’tiekipnik.

TS   Ta’n tujiw tepi msikilnek?

JB   Mattio Luio’q na mawi espi nitapo’q.

TS   Aji kisikuitaqq jemu ki’l?

JB   E’e, aji kisikuitaq katu na mawi nitaptiekaq.

TS   Telimuksiap Pen Ja’nsno’q, ta’n tujiw ila’skuke’tij weni, na nikani kjijitutow ta’n telnalij wenl mia kisi kitmu’ltow ta’n telita’sin.

JB   Na, mu kejitu ta’n Pen Ja’nsno’q weja’toq na nekmowey, katu kisi leketal tua’qn, aqq kisi mknatal wtipijjaqan ke’skma’q sama’tuk maqamikew e’waj wtipijjaqan. Kutey nike net. We’kaw mia’wj ma kisi tla’tekek. Mawi waqisitaq na ji’nmaq.

TS   Jipala’tisn mimajuinu’k?

JB   Moqo, mita mu teleyukaq matnaken. Tu’owinuaq na pasik.

TS   Mu telnmiuksiksip kutey mlkikno’wuti aji pikwelk ku’knmn?

JB   Mu wen lukwaqana’laqipn. Msit kesala’tipn.

TS   Mu maqeyuksip?

JB   Mu maqeyukip. Ta’n tujiw wen ktu wnaqiatuaj, na apoqnmuatesnen. Mu asite’tmaqitip wen sama’lan. Ta’pu na’tami nmaqtam ketu najina’pn.

TS   Wen net?

JB   Pie’l Pa’l. Tu’ap elt nekm aqq wisqiw mena’likittip. Mu kisi sama’luksikip.

TS   Koquey wjit najina’sn?

JB   Ta’n koquey wjit weji ikalkittip siawiw? Aptito’keyap ni’n elkwi’tman trakl. Malklit Ja’nsn na nilmus. (Jijuaqa na Plna’l Plansis pekisink aq mu kejituk klusuaqan L’nuiktuk. Na tlimates ni’n ta’n koquey. Ta’pu pekisinkip aq pipanimip klusuaqan aq ta’n teluek. Na ni’n telimkip. Kutey nike, pipanimip, teluet talui’tut o’linjis L’nuiktuk. Nujjaq telui’ta’tipni L’nuiktuk jikjawiknej. Telui’ta’tipni jikjawiknejk. Metue’k na klusuaqan. Katu pikwelkik wenik ma nsitmi’tik. Katu nujjaq na e’wk sa’qewey tli’suti.

TS   Taluek net koqajiw?

JB   Ansma kis tlimul, o’linjis. Mu pikwelk wen kejituk na. Mu kejiaq Malklit kjijitun kisna moqo. (T.S. aknutmuaj wjit mejike’k ewsapukuo’qn Plna’l aknutmuas. )

JB   Na wijey ni’n tela’likipnik tapusijik wenu’ji’jk ta’n toqi i’mekipnik ta’n sma’knisk etl kina’mupnik, elukwitie’k….? na’tami 40’s ek. Pipanimipnik kisi tliman klusuaqan wjit “I love you” aqq wla koquey.

TS   Kusulu?

JB   E’e. Winapukuemk klusuaqan iknmaqipnik. Amskwesewey na’kwek ika’qek, Niskam wekai’kipnik. Teluep “kejitu’n ta’n koquey.” Teluet, “Ta’n tujiw telimkek e’pite’s, na pesikwete’ip.” (T.S. Ta’n tujiw wen kina’masij L’nui’simk na tumk kina’masis teli winapukuemk.)

JB   Kutey nike kinu etlewistu’k. Ma ni’n winapukuemk e’wumu. Mita kepmite’lmul, aqq ta’n tellukwen.

TS   Sa’n Pa’l telimip “kespukwa’tekey ni’n pasik.” Ni’n telueyap, “Etuk jel msit wen kespukwa’teket me’pa. Newte ap ketu pipanimul. Wen elkeskis amskwesewey mikeykt ta’n etl tu’a’timk? Tala’siksip koquey?

JB   Ta’n tel nutmayap, pikwelkik ji’nmuk. Amal milita’pnik kijka ekel. Klapis we’jitu’tip ta’n tett. Katu, msit wen te’sipowmip wla tepow.

TS   Msit wen?

JB   Msit wen te’sipowmip aqq wenjutia’mimip wla tett ke’skmna’q ajo’latek mimajuinu’k. Aqq ki’kli’kwejk, kulkwi’sk, aqq ktikik sisipk. Aqq ji’nmuk mawa’lsultipnik, aqq te’sipowk e’wa’tipni, wji’kijk kwetna’tipni, aqq elkesowutipnik aqq atkete’mi’tip aqq msit koquey. Mawi e’plew lukwep na Tma Ja’nsn. Telte’tm nekm ikana’toqip mita kesatkip tu’a’timk. Aqq Ja’n Lui’o’q, Mattio wujja.  Kelu’sip tu’owinu mi’soqo kesito’ketek. Etli ksito’kep tu’a’timk. Ji’nm ketmoqjeteksuapn tujiw kelkwisketo’kelipn wtlmaqanl.

TS   Tu’ateka?

JB   E’e. Ela’lupnaq ksinukowinuo’kuomk tujiw nepkipnaq.

TS   Weji mpiksipnek nekmoweyek?

JB   Pekije’kek. Nepkip me pejike’k.

TS   Sa’n Pa’l elkesawes elt mike’ktuk?

JB   Telte’tm Sa’n Pa’l apoqnmuapni katu… Kesatkip newtumqwanej. Ta’n te’sit ji’nm pipanimup lien na mike’ktuk aqq pekisula’tipni wte’sipowmua, aqq ketalqi wtnmi’tipn wji’kijl. Aqq eykik elkesawutipnik aqq elkete’kitipnik. _______________________________  Kekkunmekip mike’kt ta’n i’tltu’atipnik, eltuekip ta’n i’tltu’atiten ta’n tujiw ika’qek Nipkewe’l papuaqnl. Aq ktik kekkunmekip ap me na’qik. Mimajuinu’k nike wikultijik. L’nueye’l Papuaqn puski klu’lkipn. Pemi kaqiaql nike.

JB   Telte’tm ninen maw kespi ika’tuekipn Nipkewe’l Papuaqanl mita Kaplnu’l puni ika’toqip suliewey wjit nekmowe’l.

TS   Tami weji kinu’tmasultisnik pe’sipa’l?

JB   Ta’n ni’n telnutmayap, L’nu’k na ki’s saq tu’a’tipnik, kaqi’sipunqik.

TS   Net teluen ke’skmna’q aklasie’w pekisinukek?

JB   Ke’skmna’q Aklasie’w, i’ewmi’tip na’tukowey elia’tipn tu’aqanl, awni’skwa’tu’tip, mikekn kisna na’tukowey.

TS   Kutey nike mikekne’l kisna na’tukowey wijey?

JB   E’e, aq ewumi’tipn alje’maqanatkul, eltu’tipn alje’maqanatkul kmu’je’l.

TS   Etek na i’milita’mk ta’n mimajuinu’k telui’tmi’tij “O’l Pasn Pa’l.” Pikwelk wen ewi’tik i’tua’ti’tis wla tepow.

JB   Telte’tm na na’te’l weji pqujiaqip.

TS   Telte’tmn na’te’l pe’sipa’l weji pqujiaqsip?

JB   Telte’tm na’te’l weji pqujiaqip pe’sipa’l.

TS   Net teluen nekmowey tu’a’timk(O’l Pasn) wijey tu’a’ti’tis L’nu’k sa’qewe’k, ki’s sa’q?

JB   Telte’tm.

TS   Mu telte’tmu’n Aklasie’weyiktn nekmowey. L’nu’k sa’q siawa’tu’tis

JB   Moqo mu telte’tmu (Aklasie’weyin)… Telte’tm L’nu’k saq siawa’tu’tip. O’l Pasney tu’a’timk i’klu’lkip milita’mk. I’tu’a’tiekip ke’skmna’q poqji tu’a’timkek…..nipk wjit tu’a’timk. I’tli alasutmamkip pkewe’k ta’n etekipnek sa’qeweyek kina’matinowo’kuo’mek, i’tli alasutmamkip suel te’s ekntie’wimk. Aqq epip eptaqan waju’aq ta’n tel milamu’k mijipjewey.  Esma’tipni mijipjewey mijua’ji’jk aqq msit wenl ta’n tujiw kaqi alasutmamkek… Mu kisi tluew kaqi alame’sikek mita mu alame’sinukip na tujiw. Katu metue’k kjijitun ta’n tujiw asma poqji tu’a’ti’tip pe’sipa’l. Telte’tm na’sik na’te’l weji pqujiaqip…. O’l Pasney tu’a’timk. Telte’tm…amujpa weji me’te’tipn wen tu’aqanl.

TS   Na’tuen telimip mu to’q kisi l’ta’wt tuaqan ta’n ma kitasik, ta’n pasik tett kisi l’ta’tisk.

JB   E’e teliaq. Puski tu’a’tiekip na ne’wt. Katu ne’wt kaqi tu’a’timk, na poqji tu’a’tiekip a’rtipa’l.

TS   O’l pasn pa’l tu’a’ti’tis ta’n teli pkiji mikwite’tmn?

JB   Mu asma kejitu ta’n tel milita’mkip aqq ta’n tel kisi ika’qip. Kejitu pasik kaqiaqek. Siawi kaqiaqek na.

TS   Ta’n kaqiaqsipnek?

JB   Ta’n tujiw mattntimk kaqiaqek, newtipunqik tewieyanek sma’knisewimkewey kina’matimk na’tami 45ek kisna 46ek, kekkunkipnik mawi tu’a’tiekik, katu kaqiaqip.

TS   Net pe’sipa’l?

JB   Pe’sipa’l na, e’e.

TS   Katu o’l pasn pa’l?

JB   O’l pasn pa’l ki’s kaqiaqip.

TS   Ke’skmna’q mattntimkek?

JB   Ke’skmna’q mattntimkek.

TS   Net mu mattntimk tela’tekenukis weji kaqiaq?

JB   Moqo, mu asma kejitu. Etuk je pasik mu ketu milita’tiksip. Telte’tm ketu pe’sipa’le’ma’tipnik.

JB   wesku’tk mtawekn ta’n kaqapija’toqip ta’n mesnkip elietek sma’knisk etl kinu’tmujik… T.S. pipanikesitl napwi’kikn me ku’knmlin. J.B. teluet pikwel kmutnasiksikipnikl napwi’kiknkl wikuaq, na’tami pituimtlnaqan napwi’kiknkl.